Το ελληνικό πρόβλημα και η λύση του.

 

Ακόμη και στην απόλαυση, ο ελληνικός λαός δίνει μία αίγλη μοιρολατρείας. Δεν υπάρχει σχεδόν ούτε ένας Έλληνας, που να μην έχει μεγαλώσει με κάποια γιαγιά και με κάποια μητέρα, με κάποιον πατέρα και με κάποιον παππού, με κάποια θεία ή με κάποιον θείο, θα του μιλήσουν για το εφήμερο της ζωής και της ευτυχίας. Κληρονομιά αιώνων αβεβαιότητας και αγώνων κατά της δυστυχίας. 

Σε αυτά, δεν υπήρξε ένα διαρκές, δυναμικό σύστημα απάντησης, όπως ήταν ο βαθύς δυτικός πολιτισμός στη Δύση (όπου ίδια η θρησκεία δίνει στον άνθρωπο το ρόλο της αποστολής), στον Ιούδαισμό (όπου συμβαίνει κάτι ανάλογο), στις ανατολικές χώρες αργότερα, που πέρασαν έστω από τον πειθαρχικό, γειωμένο κομμουνισμό (ο οποίος ως μετα- θρησκευτική, δυτική ιδεολογία, ενσάρκωσε την ιδέα της αποστολής με πρακτικό/ πρακτικό υλικό τρόπο). 

Ο λόγος για τον οποίο ο ελληνισμός πάσχει, είναι ότι, ειδικά πλέον από την ώρα που εκπλήρωσε την αποστολή του εθνικού οράματος, γύρω στα 1922, αγωνίζεται να ανακαλύψει αποστολή. Αυτό φάνηκε στην αγωνία της γενιάς του '30 να ορίσει ένα νέο ελληνισμό. Όπου θα ήταν σαφές ένα πρόταγμα αποστολής. Αυτό το πρόταγμα δεν υπάρχει στον ελληνικό κόσμο, διότι ο ελληνικός κόσμος ουδέποτε αποφάσισε να εμπνεύσει τα παιδιά του ένα νέο πρακτικό έστω πρόταγμα, ούτε μπόρεσε να βρει μία μεγαλύτερη πυξίδα. Το ηθικό πρόταγμα δεν αρκεί για να εξελίξεις μία κοινωνία. Εθνικό πρόταγμα δεν υπάρχει πέρα από την επιβίωση- κάτι που είναι μία παθητική στάση εκτός εάν μετατραπεί σε αίτημα για κυριαρχία. Συγχρόνως, το αναγκαίο πρακτικό πρόταγμα σε έναν πληθυσμό που έπρεπε να μάθει τα πλένει τα χέρια του και να περνάει το δρόμο, δεν μπόρεσε να γίνει και ένα πρόταγμα πρακτικής διεκδίκησης μεγαλύτερης αποτελεσματικότητας στην ευρύτερη κοινωνική ζωή.

Σε αυτό δεν βοήθησε καθόλου η υποβάθμιση του αισθήματος της αποστολής λόγω της εσωτερικής κρίσης του δυτικού κόσμου: η Ελλάδα ξέρει να εισάγει κρίσεις νοήματος, χωρίς να έχει ένα κυρίαρχο νόημα για να κριθεί. Για τον λόγο αυτό η κρίση του νοήματος στην Ελλάδα, είναι τοξική και γεννάει απαισιοδοξία, παρά την επιφανειακή της ρηχότητα. Και φυσικά ο αποπροσανατολισμός οδηγεί σε δυσκολία προσαρμογής στον νεότερο κόσμο και σε διαδοχικές κρίσεις. Ωστόσο, ακριβώς ίσως επειδή οι διαδοχικές κρίσεις έχουν απομυθοποιήσει τις εύκολες απαντήσεις αλλά και τους επί μακρόν θεωρητικούς διαξιφισμούς, υπάρχει μία απάντηση στο ελληνικό πρόβλημα.

Ποια όμως μπορεί να είναι η αποστολή του ανθρώπου στην Ελλάδα;  Η απάντηση είναι πρώτα και κύρια στην θεμελίωση  της καθημερινής ζωής των ανθρώπων σε πρακτικό πρόταγμα. Δεν είναι καθόλου ρηχό το να σέβεσαι τους νόμους, να μην κλέβεις τη σβήστρα του παιδιού ΑΜΕΑ, να μαζεύεις τα σκουπίδια και να οδηγείς με συνέπεια. Δεν είναι καθόλου ρηχό το να δοθεί βάρος στην ηθική αριστεία στα σχολεία, παράλληλα με την αριστεία στην πρωτότυπη σκέψη πρώτα και στη μάθηση κατόπιν. Δεν είναι καθόλου ρηχό το να μαθεις στα παιδιά να διεκδικούν με πρακτικό τρόπο. Και εννοείται ότι είναι πραγματικά βαθύ το να μάθεις τα παιδιά ότι η ατομική επίδοση του καθενός είναι προς όφελος του συνόλου, άρα υπάρχει νόημα στην αξιοκρατία όταν αυτή δεν είναι μονομερής υπέρ ορισμένων δεξιοτήτων και σε βάρος ορισμένων άλλων δεξιοτήτων.

Η δημοκρατία όπως ξέρουμε από τις κοινότητες των αμερικανικών αποικιών και της προτεσταντικής Γερμανίας και  Ολλανδίας, είναι κάτι που θεμελιώνεται σε απλές ξεκάθαρες πρακτικές αρχές. Η θεωρία πίσω από τις πρακτικές αρχές μπορεί να μην είναι πάντα προσιτή σε όλους,  αλλά το μέτρο της εφαρμογής στην πράξη είναι αντιληπτό από τους πάντες. Και το πιο σημαντικό από όλα, μία εκπεφρασμένη εκπαιδευτική πολιτική, με ορίζοντα στο μέλλον, διατρέχει το αγωνιώδης και εφήμερο εδώ και τώρα, που όταν δεν είναι προϊόν έμπνευσης αλλά συμφέροντος υπήρξε εξαιρετικά τοξικό για τον νεότερο ελληνισμό. 

Ίσως λοιπόν ο μεγαλύτερος στόχος της γενιάς των ανθρώπων που γεννήθηκαν γύρω στο 1970 στην Ελλάδα, είναι να θέσουν, σκόρπια στην μορφή των κόμβων ενός δικτύου, αλλά και ξεκάθαρα ως μέρος της εκπαίδευσης των επόμενων γενεών, πρακτικούς στόχους για την σταδιακή απομάκρυνση πρακτικών παθογενειών του παρόντος. Δεν χρειάζεται η ανάλωση στον έναν ή στον άλλο στόχο. Σημασία έχει να καταλάβουμε ότι μία Ελλάδα με περισσότερη αξιοκρατία, θα είναι και μία Ελλάδα με λιγότερη οικογενειοκρατία. Μία Ελλάδα με όλο και περισσότερη κατανόηση της σημασίας της ατομικής τήρησης του νόμου και της ατομικής τήρησης μίας στοιχειώδης ηθικής όσον αφορά στην αξιοκρατική επιλογή, θα είναι εκ των πραγμάτων μία πιο λειτουργική κοινωνία. 

Το μεγαλύτερο λάθος του ελληνισμού, υπήρξε ότι επειδή προήλθε από ένα υπερβατικό ιστορικό παρελθόν, είδε την ιστορία με όρους υπερβατικούς. Στην πραγματικότητα, το πρώτο θεμέλιο της ιστορίας, είναι η καθημερινή μας πρακτική. Και όπως είπε κάπου ο μεγάλος μας ποιητής, μέσα στο ελάχιστο υπάρχει έμπνευση και φως..